شهر مقدس مشهد به عنوان مرکز مذهبی و معنوی در کشور است و این شهر در میان مسافران طرف‌داران زیادی دارد. در طول سال از نقاط مختلف کشور و حتی خارج از کشور پذیرای مسافران زیادی می‌شود؛ مخصوصاً مسافران و زائرانی که دوست دارند لحظات خاص سال را در کنار حرم مطهر امام رضا سپری کنند، مثلاً روزهای تاسوعا و عاشورای حسینی حال و هوای معنوی خاصی در کل حرم حاکم است. شیعیان با حضور در جوار حرم امام رضا از تأثیرات عمیق آن بر جسم و روحشان سخن می‌گویند، یعنی زائران با حضور در این حرم غم خود را با سوگواری حسینی ابراز می‌کنند.

مشهد و سیاه‌پوشی حسین

شهر مشهد و حرم مطهر با شروع ایام محرم، سیاه‌پوش حضرت امام حسین و یاران پاکش می‌شود. در آغاز محرم پارچه‌ها و پرچم‌های موجود در حرم به رنگ مشکی درمی‌آیند. در دهه اول محرم عزاداری‌ها و مراسمات خاصی برگزار می‌کنند که به عاشقان اهل‌بیت پیشنهاد می‌شود تا خودشان را به حرم مطهر امام رضا برسانند و از حس و حال معنوی موجود در این بخش لذت ببرند.

عزاداری حسینی در مشهد

شهر مشهد به دلیل میزبانی از مسافران و زائران در طول ایام تاسوعا و عاشورا به عنوان یکی از مهم‌ترین مقاصد زیارتی به شمار می‌رود. میلیون‌ها زائر در مراسمات عزاداری شرکت می‌کنند و مشغول زیارت می‌شوند. در حرم مطهر زائران از هر شهر با هر نوع عقیده و مذهب در حال عزاداری امام سوم شیعیان هستند. صدها علم در دسته‌های عزاداری به چشم می‌خورند که با پیچ‌وتاب خود صحنه کربلا را به نمایش درمی‌آورند. بهتر است مسافران برای حضور در عزاداری‌های حرم امام رضا به فکر خرید بلیط هواپیما مشهد باشند تا به موقع خود را به مشهد مقدس برسانند و از زیبایی‌های معنوی این دو روز عزیز غافل نباشند.

هیئت‌های عزاداری

بارگاه مطهر امام رضا در روزهای تاسوعا و عاشورا میزبان عزاداران حسینی می‌شود و روح و جانشان با شمیم عطر معنویت صیقل داده می‌شود. هریک از هیئت‌های عزاداری از شهرهای مختلف، شور و حال عجیبی به حرم می‌بخشند که هیچ‌کس از تماشایشان سیر نخواهد شد. اکنون با توجه به اطلاعات و آمار به دست آمده پنج هزار هیئت مذهبی در حرم حضور دارند که از این تعداد ۲ هزار و پانصد هیئت مربوط به شهر مشهد است و بقیه هیئت‌ها به عشق امام حسین از سراسر کشور راهی شهر مشهد می‌شوند. همین هیئت‌ها هستند که نقش مهمی در برگزاری مراسمات دارند و به صورت منظم و با برنامه‌ریزی قبلی برنامه‌های مذهبی خود را اجرا می‌کنند. این مراسمات از خیابان‌های منتهی به حرم آغاز می‌شوند و در نهایت، در سخنرانی نماینده ولی‌فقیه خراسان رضوی شرکت می‌کنند. یکی از مشهورترین هیئت‌ها نیز هیئت مکتب العباس نام دارد و برنامه‌های متنوع مانند نوحه‌خوانی، سینه‌زنی، زنجیرزنی، مرثیه‌خوانی و نمایش‌های تعزیه در میان زائران از شهرت زیادی برخوردار هستند و همین‌ برنامه‌ها سالانه مردم زیادی را به سوی خود جلب می‌کنند.

نذورات

در ایام محرم، پخش نذورات جزو برنامه‌های مهم مراسمات مذهبی در حرم مطهر امام رضا است. افراد در پی برآورده شدن نیت خود نذری می‌دهند و برای این منظور باید با اطلاع قبلی به مسئول مربوطه، نذورات خود را پخش می‌کنند. این نذورات اقلام گوناگونی دارند که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از شله‌زرد، شله، نمک، شربت، آش و حلیم. در حرم این نذورات به تعداد زیاد در میان زائران توزیع می‌شوند و مسافرانی که با خرید بلیط ارزان هواپیما سفر خود را به شهر مشهد آغاز می‌کنند، در چنین ایامی نذورات حسینی نیز نصیبشان می‌شود. همچنین امسال ۵۵۰ ایستگاه صلواتی در نقاط مختلف حرم برپاشده است که زائران می‌توانند در این ایستگاه‌ها میهمان امام رضا شوند و از چایی خوش‌رنگ و عطر و شربت‌های خنک نوش جان ‌کنند.

برنامه‌های حرم مطهر

با توجه به اینکه با آغاز ماه محرم برنامه‌های ویژه برگزار می‌شوند؛ در دو روز خاص تاسوعا و عاشورا این برنامه‌های ویژه هم‌زمان با اذان صبح آغاز و بدون وقفه و با نظم تا پایان روز عاشورا ادامه دارند که بعد از نماز ظهر و عصر و با برگزاری شام غریبان به اتمام می‌رسد. مرثیه‌سرایی و سینه‌زنی جزو برنامه‌های عزاداری در این ایام خاص هستند و حال و هوای عجیبی به حرم امام رضا می‌بخشند و زائران حس معنویت می‌گیرند.

دعای پرفیض ندبه در روز عاشورا

با توجه به اینکه قرائت دعای ندبه در روز عاشورا ثواب زیادی دارد، بر همین اساس مراسم دعاخوانی در روز دهم محرم مصادف با روز عاشورا بعد از اذان صبح برگزار می‌شود و محفل با قرائت این دعای باارزش نورانی می‌گردد. همچنین در ساعت ۹ صبح روز عاشورا نیز مقتل خوانی در رواق امام خمینی انجام می‌گیرد.

هدف از عزاداری در حرم

با توجه به اینکه با عزاداری باشکوه در حرم مطهر عظمت تاسوعا و عاشورا حفظ می‌شود؛ آنچه همگی می‌دانیم هدف از این مراسمات عزاداری و گریه و زاری نیست، بلکه تلاش برای افزایش بصیرت، تقویت روحیه استکبارستیزی و معرفی اهل‌بیت به عنوان الگو برای مسلمانان، وحدت میان امت، کسب معنویت و تعلیم معارف دینی و معرفی اسلام حقیقی به جهانیان هستند. با توجه به اسناد تاریخی موجود در موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی حدوداً ۲ هزار سند از دوره صفویه تا پایان دوره قاجار به چشم می‌خورند که عزاداری‌هایی در ماه محرم برگزار می‌شده و تا اکنون نیز ادامه دارد که هرسال برای بهتر شدن مراسمات نسبت به سال قبل تلاش می‌کنند.

ممنوعیت ترافیکی خیابان‌های منتهی به حرم

طبق برنامه‌های هرسال از شب قبل تاسوعا تا پایان روز عاشورا در خیابان‌های منتهی به حرم برای جلوگیری از ترافیک ممنوعیت و محدودیت اعلام می‌شود؛ بنابراین زائران باید با پای پیاده یا از طریق اتوبوس و مترو خودشان را به حرم مطهر امام رضا برسانند. این مسیرها تا پایان شام غریبان مسدود می‌شوند:

• میدان شهدا به سمت خیابان شیرازی
• خیابان نواب صفوی از پنج راه پایین
• میدان بسیج به سمت خیابان امام رضا
• تقاطع میدان شهدای گمنام به سمت طبرسی

سخن آخر

مراسمات تاسوعا و عاشورا از سالیان دور در میان ایرانی‌ها از اهمیت و ارزش زیادی برخوردارند، به‌طوری که افراد در طول سال برای چنین روزهایی برنامه‌ریزی می‌کنند. حتی برخی از افراد علاقه دارند این روزها را در کنار حرم مطهر امام رضا سپری کنند و بدین منظور از چند روز قبل راهی مشهد می‌شوند. مراسمات خاص هیئت‌های عزاداری و برنامه‌های مذهبی دیگر در حرم مطهر برگزار می‌شوند که زائران با اطلاع از زمان و مکان این برنامه‌ها می‌توانند نهایت استفاده را ببرند. مطمئناً شرکت در این مراسمات یکی از خاطره‌انگیزترین سفرها برای هر نفر می‌تواند رقم بخورد.