سه دهک در خطر از دست دادن یارانه نقدی | تحولات بنیادی در نظام دهک‌بندی

حذف یارانه نقدی از اقشار پردرآمد یکی از اصلی‌ترین اهداف دولت در راستای اصلاحات اقتصادی به حساب می‌آید. اما مدل کنونی دهک‌بندی با کمبودهای جدی رو به‌رو است و دولت درصدد تغییر آن در سال ۱۴۰۴ می‌باشد.

طبق آخرین تحقیقات، فقط با به‌کارگیری دو شاخص شفاف، امکان صرفه‌جویی بیش از ۳ هزار میلیارد تومان در منابع یارانه‌ای کشور فراهم می‌شود.

دلایل لزوم تغییر دهک‌بندی یارانه‌ها

دهک‌بندی ابزاری برای شناسایی گروه‌های مختلف اقتصادی و تخصیص عادلانه یارانه به آنان است. ولی در سال‌های اخیر به دلایل ذیل دچار ناکارآمدی شده است:

• کاستی در داده‌های مالی و بانکی

• عدم به‌روزرسانی ارزش دارایی‌ها از جمله املاک و خودروها

• وجود افرادی غیرمقیم در فهرست یارانه‌بگیران

• تراکنش‌های اندک یا صفر برخی از ثروتمندان در راستای پنهان‌سازی درآمد

این ناکارآمدی به پرداخت یارانه به غیرمشمولین و ناکافی بودن حمایت از اقشار نیازمند منجر شده است.

شاخص‌های نوین برای دهک‌بندی یارانه‌ها در سال ۱۴۰۴

بر اساس آیین‌نامه مصوب هیئت وزیران، برای حذف یارانه دهک‌های بالای درآمدی ۶ شاخص اصلی مشخص شده است. این شاخص‌ها شامل موارد زیر می‌شود:

1. مالیاتی با ارزیابی بیش از ۳۵ میلیارد تومان

2. دارا بودن خودرو یا وانت با مجموع ارزش بالای ۳ میلیارد تومان

3. خانوارهایی با درآمد بیش از سقف تعیین‌شده

4. خانوارهایی با سطوح خرید بالا در حساب‌های غیرتجاری

5. ایرانیانی که در خارج از کشور زندگی می‌کنند

6. خانوارهایی با بیش از ۵ سفر خارجی در سال

صرفه‌جویی ۳ هزار میلیارد تومانی با دو شاخص فقط

تحقیقات نشان می‌دهد که تنها با اجرا کردن دو شاخص آخر (ایرانیان مقیم خارج و مسافران مکرر خارجی)، می‌توان ۳ هزار میلیارد تومان صرفه‌جویی ایجاد کرد.

ایرانیان مقیم در خارج از کشور

• بسیاری از این افراد به‌دلیل نداشتن تراکنش مالی در ایران، erroneously در دهک‌های پایین قرار گرفته‌اند.

• حتی یارانه ۴۰۰ هزار تومانی و کالابرگ معیشتی نیز دریافت می‌کنند.

• نمونه جنجالی: مجتبی پورمحسن، خبرنگار وابسته به رژیم صهیونیستی، تا اسفند ۱۴۰۳ یارانه می‌گرفت.

مسافران مکرر خارجی

• افرادی که در طی سال بیش از ۵ بار سفر خارجی دارند، عملاً به یارانه‌ای نیازی ندارند.

• تجزیه و تحلیل اطلاعات این افراد از طریق پلیس گذرنامه و وزارت امور خارجه امکان‌پذیر است.

ضرورت به‌روزرسانی شاخص‌های مالی با توجه به تورم سال ۱۴۰۴

در مورد شاخص‌هایی چون قیمت خودرو و املاک، ارزش دارایی‌ها باید بر اساس نرخ تورم به‌روز شود. به‌طور مثال:

• حد ۳ میلیارد تومانی برای خودرو ممکن است دیگر معیار مناسبی نباشد.

• ارزش ملکی با قیمت ۳۵ میلیارد تومان ممکن است در برخی شهرها معادل یک ملک معمولی باشد.

از این رو، دولت باید هر سال شاخص‌ها را بازنگری و به‌روز کند.

مشکلات اجرای حذف یارانه در سال‌های گذشته

اجرای طرح حذف یارانه پردرآمدها در سال‌های گذشته با برخی چالش‌ها همراه بوده است:

• نارضایتی عمومی و اعتراضات مردمی

• ابهام در شاخص‌ها و نبود شفافیت در ارزیابی دهک‌ها

• خطای سیستم در شناسایی وضعیت مالی واقعی خانوارها

بنابراین، دولت تصمیم به تعریف مجدد شاخص‌های جدید به‌صورت شفاف‌تر و مستندتر گرفت تا در زمان اعتراض امکان پاسخگویی وجود داشته باشد.

دهک‌بندی دقیق، اساس اصلاح سیاست‌های اجتماعی

یک دهک‌بندی درست و واقعی می‌تواند به نتایج زیر منجر شود:

• جلوگیری از هدررفت منابع یارانه‌ای

• تقویت حمایت از دهک‌های پایین و نیازمند

• بنیان‌گذاری برای عدالت اجتماعی و توزیعی پایدار

در این راستا، همکاری میان وزارت امور خارجه، وزارت تعاون، بانک مرکزی و نهادهای ناظر بسیار ضروری است.

نقش سامانه رفاه ایرانیان در حذف یارانه‌ها

اطلاعات مربوط به اموال، تراکنش‌ها، سفرها و اقامت افراد در سامانه «رفاه ایرانیان» تجمیع می‌گردد. این سامانه باید:

• به‌روزرسانی آنی داشته باشد

• از منابع اطلاعاتی معتبر استفاده شود

• امکان ثبت اعتراض، بازبینی و اصلاح اطلاعات را فراهم کند

جمع‌بندی: حذف هدفمند یارانه، پیش‌نیاز نجات نظام رفاه

در سال ۱۴۰۴، دولت می‌تواند با اجرای دقیق شاخص‌های شفاف، گام بزرگی در بهبود توزیع یارانه‌ها بردارد. دهک‌بندی باید به گونه‌ای صورت بگیرد که هیچ‌کس از قلم نیفتد، اما منابع کشور هم به‌طور بی‌دلیل هدر نرود.

پرداخت یارانه به ثروتمندان یا افراد مقیم خارج، نه تنها مظهر ناعدالتی مالی است، بلکه ظلمی به نیازمندان واقعی جامعه محسوب می‌شود.

منبع

• اقتصاد آنلاین