مدیریت هوشمند پهپادها در پشت سد مجلس

اقتصاد و صنعت کشور که تحت فشارهای طاقت‌فرسا از تحریم‌ها دچار زحمت بودند، تحت شعله‌های آتش جنگ نیز گرفتار آمدند؛ اما در میان تمامی حوزه‌های صنعتی که به این وضعیت آسیب دیدند، صنعت پهپادهای تجاری و فعالان آن به گونه‌ای دچار خسارت شدند که می‌توان این صنعت را به عنوان یکی از قربانیان اصلی جنگ محسوب کرد و باید برای این صنعت نوپا و پیشرفته در کشور تاسف خورد. لایحه‌ای تحت عنوان ساماندهی پهپادهای غیرنظامی در مجلس به تصویب رسید که بدون مشاوره با نمایندگان بخش خصوصی انجام شد، و حداقل مجازات برای عدم رعایت قوانین پیچیده و گاهاً غیرقابل اجرا حدود ۵ سال حبس تعیین شده است و به راحتی می‌توان برای متهمین، مجازات‌های سنگینی صادر کرد. اگرچه رعایت ایمنی در شرایط جنگی از اهمیت بالایی برخوردار است، اما هنر آن است که بتوان با تصویب قوانین کارآمد و هوشمندانه، علاوه بر تأمین امنیت کشور، از تضییع حقوق پیشروان فناوری و کارآفرینان این صنعت پرهیز کرد.

نخبگان در خط آتش خودی

استفاده دشمن صهیونیستی از پهپادهای نظامی و پرنده‌های کوچک موجب افزایش حساسیت نسبت به پهپادها شد، به گونه‌ای که در دوران جنگ، هر کجا که از نام پهپاد یاد می‌شد، توجه بیشتری جلب می‌کرد و تقریباً هر کسی که در این حوزه فعالیت می‌کرد، تجربه ناگواری از برخوردهای ادارات انتظامی و حتی بازداشت را پشت سر گذاشت. نام پهپاد به معانی خرابکاری و ناآرامی گره خورده و تمامی نیروهای نظامی، انتظامی و حتی مردم به دنباله‌رو آنانی برآمدند که مالک پهپاد بودند یا در این صنعت فعالیت داشتند. تمام انواع پهپادها به هدف تبدیل شدند و اصولاً فراموش شد که هدف اصلی دستگیری خرابکارانی بود که به رژیم صهیونیستی وابسته بودند. برخوردهای قهری با بسیاری از کارآفرینان و نخبگان این زمینه صورت می‌گرفت و در بهترین حالت، تنها با یک عذرخواهی ساده از کنار آنها گذر می‌شد. صدها نفر بی‌گناه تحت فشار و آزار قرار گرفتند. در برخی موارد، یک فرد متعدد از طرف نهادهای امنیتی در عرض چند روز تحت بازجویی یا تأخیر قرار می‌گرفت. اتهامات سنگینی از جمله همکاری با دول متخاصم یا محاربه به بسیاری از فعالان این صنعت در شرایط خاص جنگ تحمیل شد که البته در اکثر موارد بدون مبنا بود و بعداً لغو می‌گردید، اما این مسأله موجب اذیت و آزار نخبگان و خانواده‌هایشان شد و احساس ناامنی را در این حوزه ایجاد کرد. نخبگانی که روزگاری در صدا و سیما از آنها تعریف و تمجید می‌شد و برای نقششان در توسعه کشاورزی و دیگر بخش‌ها تقدیر می‌شدند، ناگهان به عنوان متهمان اصلی نقض امنیت کشور شناخته شدند. همچنین، پهپادهای تجاری، به ویژه پهپادهای کشاورزی که تا دیروز به عنوان نمادهای پیشرفت و توسعه نظام اسلامی شناخته می‌شدند، به یکباره به عنوان ارابه‌های آتشین معرفی گشتند و هر کسی که نشانی از آنها برمی‌داشت، گویی دشمنی را در هم شکسته است؛ و یک رقابت میان نهادهای امنیتی و حتی مردم برای گزارش و بازداشت فعالان حوزه پهپاد شکل گرفت. درحالی‌که ویژگی‌های پهپادهای خرابکاران صهیونیست به‌راحتی قابل تشخیص از پهپادهای قانونی بود و تعداد آنها در مقایسه با خیل عظیم پهپادهای قانونی در کشور ناچیز بود.

صنعت نوپا و پویای پهپادهای تجاری در ایران

در سال‌های اخیر، صنعت پهپادهای غیرنظامی به یکی از صنایع پررونق تبدیل شده و جایگاه خود را به عنوان یک فناوری پیشرفته در خدمت‌رسانی به بخش‌های مختلف کشور به سرعت تثبیت کرده است. دامنه کاربرد این پهپادها به شکل شتاب‌زده‌ای در حال توسعه است. در ابتدا، پهپادهای غیرنظامی تحولی در حوزه تصویربرداری ایجاد کردند، اما اکنون در زمینه‌هایی مانند نقشه‌برداری، کشاورزی، حمل‌ونقل، پایش منابع طبیعی، نظارت بر خطوط لوله، اطفاء حریق و بسیاری از کاربردهای دیگر به شکلی وسیع مورد استفاده قرار می‌گیرند. به‌خصوص در زمینه کشاورزی، پهپادها چه در ایران و چه در دیگر کشورها، رشد چشمگیری داشته‌اند؛ به‌طوری که چند صد پهپاد کشاورزی در کمتر از ۵ سال در ایران تولید شده و هزاران نفر به صورت مستقیم و غیرمستقیم از مزایای این کسب‌وکار بهره‌مند گردیده‌اند. در زمان بحران بیکاری در کشور، صنعت پهپادهای تجاری به ایجاد هزاران شغل در نقاط مختلف کشور، به ویژه در نواحی محروم برای جوانان و نخبگان کمک کرده و اقتصاد این حوزه در حال شکوفایی بود. هرچند که موانع قانونی در سال‌های اخیر این روند را کند ساخته بود، اما هنوز کشور ما به کمک نیروهای جوان و نخبه، در به‌کارگیری و بومی‌سازی پهپادهای تجاری در صدر جدول منطقه قرار دارد.

این صنعت به دلیل پتانسیل بالای درآمدزایی آن با سرمایه‌گذاری ابتدایی نسبت به دیگر صنایع، برای کارآفرینان بسیار جذاب است. زیرا افراد تنها با سرمایه‌ای از ۵۰ میلیون تومان تا حداکثر ۲ میلیارد تومان قادر به خرید پهپاد و آغاز یک کسب‌وکار سودآور خواهند بود. همچنین، در بُعد تولید و پژوهش و توسعه، این صنعت برخلاف بسیاری از صنایع، نیاز به سرمایه‌های کلان نداشته و این موجب شده تا به دست سرمایه‌داران بزرگ دچار انحصار نگردد و بسیاری از نخبگان با سرمایه‌های کم خود توانسته‌اند به آرزوهایشان دست یابند.

آینده‌ای مبهم

تحولات اخیر و تصویب لایحه‌ای غیرعملی برای ساماندهی پهپادهای غیرنظامی که نُکته امنیتی آن بسیار برجسته‌تر از بُعد حمایتی‌اش است، موجی از انتقادات را در فضایی پر از ترس میان فعالان این صنعت ایجاد کرده است. ریسک سرمایه‌گذاری و کار در این حوزه افزایش یافته و این جریان سبب شده تا کارآفرینان و محققان در صنعت پهپادهای تجاری به فکر خروج از این صنعت یا مهاجرت به کشورهای دیگر بیفتند.

صنعتی که به همت و سرمایه بخش خصوصی و نخبگان کشور سرعت عمل زیادی به دست آورده بود و در حال پیشرفت سریع بود، بنظر می‌رسد با بی‌مهری مسئولین، به سرعت در حال خاموشی است. برون‌رفت از وضعیت فعلی فقط با تصویب قوانین هوشمندانه و جبران خسارات مادی و معنوی وارده به فعالان حوزه پهپادهای تجاری امکان‌پذیر خواهد بود. در غیر این صورت، صنعتی که می‌تواند به عنوان الگوی برتر صنایع پیشرفته در ایران مطرح باشد و هزاران نفر را از منافع کسب‌وکارهای این حوزه بهره‌مند سازد، نابود خواهد شد و با خروج کارآفرینان این حوزه و رشد سریع آن در کشورهای همسایه، این فرصت طلایی برای پیشرفت از دست خواهد رفت.

*کارشناس هوافضا

۲۲۷۲۲۷