ماهواره‌ها بحران بی‌نظیر آب شیرین را آشکار کردند
تحقیقات جدیدی که بر پایه داده‌های ماهواره‌ای بیش از دو دهه استوار است، نشان می‌دهد که از سال ۲۰۰۲، قاره‌ها به طور بی‌سابقه‌ای از آب شیرین تهی شده‌اند. این کاهش شدید عمدتاً به عوامل تغییر اقلیمی، بهره‌برداری ناپایدار از آب‌های زیرزمینی و خشکسالی‌های شدید نسبت داده می‌شود. مطالعه‌ای که تحت رهبری دانشگاه ایالتی آریزونا انجام شده و نتایج آن در تاریخ ۲۵ ژوئیه در نشریه Science Advances منتشر شده، چهار منطقه «ابرخشک» در ابعاد قاره‌ای را در نیم‌کره شمالی شناسایی کرده و به تبعات جدی این پدیده برای تأمین آب، کشاورزی، افزایش سطح دریا و ثبات جهانی هشدار می‌دهد.
بر اساس گزارشی از ساینس‌دیلی، دانشمندان این گروه اعلام کرده‌اند که مناطق خشک در سطح زمین با نرخی تقریباً دو برابر بزرگای ایالت کالیفرنیا در سال در حال توسعه‌اند. همچنین، روند خشک‌شدن این نواحی از روند مرطوب‌تر شدن نواحی تر تقدم گرفته و این مورد به طور قابل توجهی الگوهای قدیمی آب‌شناسی را تغییر داده است.
تأثیرات منفی ناشی از این تغییرات بر دسترسی به آب شیرین حیرت‌انگیز است. حدود ۷۵ درصد از جمعیت جهانی در ۱۰۱ کشوری زندگی می‌کنند که در دو دهه اخیر به طور پیوسته منابع آب شیرین خود را از دست داده‌اند. سازمان ملل پیش‌بینی کرده که جمعیت جهان در ۵۰ تا ۶۰ سال آینده همچنان رو به رشد خواهد بود، در حالی که منابع آب شیرین با سرعتی چشمگیر در حال کاهش‌اند.
پژوهشگران به شناسایی نوع کاهش آب در خشکی‌ها پرداخته و برای نخستین بار یافته‌اند که ۶۸ درصد از این کاهش به آب‌های زیرزمینی مربوط می‌شود، که این امر نسبت به افزایش سطح دریا ناشی از آب‌های یخ‌زده در گرینلند و جنوبگان بیشتر است.
جی فامیلیتی (Jay Famiglietti)، پژوهشگر ارشد این پروژه و استاد دانشگاه ایالتی آریزونا، اظهار می‌دارد: این یافته‌ها احتمالاً خطرناک‌ترین هشدار را درباره تأثیر تغییرات اقلیمی بر منابع آب به ما می‌دهد. قاره‌ها در حال خشکی بیشترند، میزان دسترسی به آب شیرین در حال کاهش است و افزایش سطح دریا شدت یافته است. پیامدهای ادامه‌ی استفاده نامناسب از منابع آب زیرزمینی می‌تواند امنیت غذایی و آبی میلیاردها نفر در سراسر جهان را تهدید کند. این یک لحظه بحرانی برای تلاش برای بسیج تمام قواست و ما به اقدام فوری برای تأمین امنیت آبی جهانی نیاز داریم.
این تحقیقات با بررسی داده‌های بیش از دو دهه ماموریت‌های ماهواره‌ای آمریکایی-آلمانی گریس، تغییرات ذخایر آب خشکی‌ها را از سال ۲۰۰۲ به صورت دقیق رصد کردند. ذخایر آب خشکی شامل کل آب‌های سطحی، آب موجود در گیاهان، رطوبت خاک، یخ، برف و آب‌های زیرزمینی موجود در زمین می‌شوند.
هریشیکش چاندانپورکار (Hrishikesh A. Chandanpurkar)، نویسنده اصلی این تحقیق و پژوهشگر در دانشگاه ایالتی آریزونا می‌گوید: واقعاً شگفت‌انگیز است که چه مقدار از آب‌های تجدیدناپذیر را از دست می‌دهیم. یخچال‌ها و منابع آب زیرزمینی عمیق، به نوعی همچون انبارهای باستانی محسوب می‌شوند. به جای اینکه تنها در زمان نیاز، مانند دوران خشکسالی به آن‌ها متوسل شویم، ما آن‌ها را به صورت طبیعی فرض کرده‌ایم. همچنین در سال‌های مرطوب تلاشی برای احیای سفره‌های آب زیرزمینی انجام نمی‌دهیم و این موجب می‌شود که به سمت ورشکستگی قریب‌الوقوع منابع آب شیرین گام برداریم.
این تحقیق همچنین به یک نقطه عطف در حدود سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۵ اشاره دارد، که به عنوان سال‌های اَبَر ال‌نینو شناخته می‌شوند. در این زمان، افراط‌های اقلیمی به اوج خود رسید و در پی آن، استفاده از آب زیرزمینی فزونی یافت و روند خشکسالی قاره‌ای از کاهش یخ‌ها و ورقه‌های یخی سبقت گرفت.
علاوه بر این، این مطالعه نوسانی را که پیش‌تر به ثبت نرسیده بود، افشا کرد؛ بعد از سال ۲۰۱۴، مناطق خشک عمدتاً از نیم‌کره جنوبی به نیم‌کره شمالی منتقل شدند و برعکس، مناطق مرطوب از شمال به جنوب جابجا گردیدند.
یک عامل کلیدی در افزایش خشکی قاره‌ها، شدت گرفتن خشکسالی‌ها در عرض‌های میانی نیم‌کره شمالی است، به ویژه در مناطق اروپایی. به‌علاوه، در کشورهای کانادا و روسیه، ذوب بیشتر برف، یخ و تیرگی یخ‌دائمی در دهه گذشته افزایش یافته و به طور مداوم کاهش ذخایر آب‌های زیرزمینی در سرتاسر جهان، عاملی کلیدی به شمار می‌رود.
در یک مطالعه گذشته، این گروه، داده‌های ماهواره‌ای ذخایر آب خشکی از سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۶ را بررسی کرده بودند. در مطالعه جدید، آن‌ها موفق به تحلیل بیش از ۲۰ سال داده شدند و تحولی مهم و بحرانی در روند خشک شدن قاره‌ها کشف کردند. چندین الگوی خشک شدن منطقه‌ای و نقاط داغی که پیش‌تر شناسایی شده بودند، اکنون به یکدیگر متصل شده و چهار منطقه ابرخشک به ابعاد قاره‌ای را شکل داده‌اند.
این مناطق عبارتند از: جنوب‌غرب آمریکای شمالی و آمریکای مرکزی، آلاسکا و شمال کانادا، شمال روسیه، خاورمیانه و شمال آفریقا (شامل شهرهای بزرگ بیابانی مانند دبی، کازابلانکا، قاهره، بغداد و تهران)؛ مناطق کلیدی تولید غذا مانند اوکراین، شمال‌غرب هند و دشت شمال چین؛ دریاهای خزر و آرال که در حال خشک شدن هستند؛ و شهرهای مهمی چون بارسلونا، پاریس، برلین، داکا و پکن.
ساعت هشدار برای سیاره
گستره بی‌سابقه خشک شدن قاره‌ای، امنیت کشاورزی و غذایی، تنوع زیستی، منابع آب شیرین و ثبات جهانی را تهدید می‌کند. این مطالعه، ضرورت انجام تحقیقات بیشتر در مقیاس وسیع را برای آگاه‌سازی سیاست‌گذاران و جوامع نسبت به چالش‌های فزاینده منابع آب و فرصت‌های ایجاد تغییرات معنادار، روشن می‌سازد.
با اینکه تلاش‌ها برای کاهش اثرات تغییرات اقلیمی با چالش‌هایی مواجه‌اند، اما ما می‌توانیم روند خشک شدن قاره‌ها را با اجرای سیاست‌های جدیدی در خصوص پایداری منابع آب زیرزمینی در سطوح منطقه‌ای و بین‌المللی کنترل کنیم. این اقدام به نوبه خود، به کند شدن سرعت افزایش سطح دریا کمک می‌کند و آب را برای نسل‌های آینده حفظ خواهد کرد.
این مطالعه تأکید بر نیاز به اقدامات فوری برای کند کردن و معکوس کردن کاهش منابع آب زیرزمینی، حفاظت از منابع باقی‌مانده آب شیرین و سازگاری با خطرات فزاینده کم‌آبی و سیل‌های ساحلی دارد. این گروه تحقیقی تأکید دارد که مدیریت استراتژیک منابع آب، همکاری‌های بین‌المللی و سیاست‌های پایدار برای حفظ آب جهت نسل‌های آینده و کاهش آسیب‌های بیشتر به اکوسیستم‌های سیاره‌ای، بسیار حیاتی است.
