برچیده شدن ۲۵۰ میلیون حساب بانکی

بانک مرکزی در یک اقدام کم‌نظیر، برنامه‌ای را به منظور حذف داوطلبانه حساب‌های اضافی آغاز کرده است که هدف آن از بین بردن حداقل ۲۵۰ میلیون حساب بانکی غیرضروری می‌باشد.

این حساب‌ها بخشی از مجموع ۶۵۰ میلیون حساب سپرده موجود در کشور به شمار می‌روند و به گفته مقامات، احتمال دارد که مکان‌هایی برای پنهان‌سازی فعالیت‌های مجرمانه و اجاره‌ای باشند.

با اجرای این طرح، امیدواریم مسیرهای مربوط به پولشویی و فعالیت‌های غیرقانونی دشوارتر گردد.

معاون اداره مبارزه با پولشویی بانک مرکزی اعلام کرد که یک درگاه جدید اینترنتی برای شهروندان فراهم شده است تا بتوانند بدون نیاز به مراجعه حضوری، حساب‌های اضافی خود را شناسایی کرده و درخواست حذف آنها را ثبت کنند.

پس از ارزیابی، موجودی حساب به حساب اصلی صاحب آن منتقل خواهد شد.

هدف اصلی این اقدام، حذف حدود ۲۵۰ میلیون حساب غیرضروری از مجموع ۶۵۰ میلیون حساب سپرده است که تقریباً یک سوم کل حساب‌های بانکی کشور را شامل می‌شود.

چرا این حساب‌ها مشکل‌زا هستند؟

وجود این تعداد زیاد از حساب‌های اضافی، نظارت را پیچیده و دشوار می‌سازد.

در عمل، این حساب‌ها به عنوان پوششی برای حساب‌های اجاره‌ای عمل می‌کنند که در معاملات مجرمانه، فرار مالیاتی و انتقال غیرقانونی پول به کار برده می‌شوند.

این حساب‌ها غالباً به نام افرادی هستند که یا از وجود آنها بی‌خبرند و یا به سایرین اجاره داده‌اند.

این موضوع ردیابی جریان وجوه را مشکل و اجرای قوانین مربوط به مبارزه با پولشویی را تضعیف می‌کند.

انگیزه و ضرورت اجرای طرح

این طرح تحت سه هدف کلیدی به پیش می‌رود:

۱- کاهش فضای مناسب برای پولشویی و قاچاق از طریق بستن حساب‌های غیرفعال یا مشکوک.

۲- افزایش شفافیت مالی با کاهش تعداد حساب‌های بی‌هویت و اجاره‌ای.

۳- بهینه‌سازی هزینه و مدیریت ریسک بانکی چرا که نظارت و نگهداری صدها میلیون حساب غیر فعال هزینه‌بر است.

از دیدگاه حاکمیتی، این اقدام نمایان‌گر یک سیاست کلان برای پاکسازی زیرساخت‌های بانکی و تقویت نظارت بر تراکنش‌هاست.

پیامدهای احتمالی در صورت موفقیت

چنانچه این طرح به طور کامل و با همکاری بانک‌ها و مشتریان اجرایی شود:

۱- تعداد حساب‌ها به طور چشمگیری کاهش یافته و نظارت بر حساب‌های واقعی و فعال تسهیل خواهد شد.

۲- شناسایی و مسدودسازی حساب‌های اجاره‌ای تسهیل می‌گردد و وقوع جرائم مالی کاهش خواهد یافت.

۳- نهادهای مالیاتی و قضایی قادر خواهند بود جریان وجوه را به دقت بیشتری رصد کنند.

۴- فضای بانکی کشور شفاف‌تر و از لحاظ بین‌المللی اعتبار بیشتری خواهد یافت.

ریسک‌ها و چالش‌های پیش‌رو

با وجود مزایای بی‌شمار، این طرح با چالش‌هایی نیز مواجه است:

مقاومت برخی از ذی‌نفعان که از حساب‌های اجاره‌ای بهره‌مند هستند.

بی‌اطلاعی بخش قابل توجهی از مردم از اهمیت حذف حساب‌های اضافی.

امکان پیدایش روش‌های جدید مجرمانه در صورت بستن مسیرهای فعلی.

چنانچه اقدام به اجرای قاطع نشود، این طرح می‌تواند تنها به یک اقدام تبلیغاتی تبدیل گردد و بخشی وسیعی از ۲۵۰ میلیون حساب هدف همچنان فعال بماند.

محمد بیات، کارشناس اقتصادی، اظهار داشت: بانک مرکزی اعلام کرده که قصد دارد ۲۵۰ میلیون حساب بانکی اضافی را حذف کند. به این ترتیب، یک سوم از کل حدود ۶۵۰ میلیون حساب سپرده کشور از چرخه اقتصادی خارج می‌شود.

این کارشناس تأکید کرد: این موضوع نشان‌دهنده حجم بالای حساب‌هایی است که یا بلااستفاده‌اند یا کارکرد واقعی‌اشان به نیازی از مردم برنمی‌خورد. حذف این حساب‌ها می‌تواند نظم و شفافیت بی‌سابقه‌ای به سیستم بانکی اعطا کند.

وی ادامه داد: مشکل اصلی این است که بسیاری از این حساب‌ها به «حساب‌های اجاره‌ای» تبدیل شده‌اند؛ به عبارت دیگر، افرادی این حساب‌ها را در اختیار دیگران قرار می‌دهند تا از آن برای مقاصدی نظیر پولشویی، فرار مالیاتی، قاچاق و معاملات غیرقانونی استفاده نمایند.

بیات بر این نکته تأکید کرد: وجود میلیون‌ها حساب بی‌هویت یا کم‌کار، شناسایی این فعالیت‌ها را برای نهادهای نظارتی دشوار می‌سازد.

این کارشناس همچنین یادآور شد: بانک مرکزی یک درگاه آنلاین ایجاد کرده است تا افراد بتوانند بدون نیاز به مراجعه حضوری، حساب‌های غیرضروری خود را کرده و تقاضای بستن آنها را ثبت کنند. مانده این حساب‌ها به حساب اصلی شخص منتقَل خواهد شد.

وی افزود: نکته پراهمیت این است که این فرآیند به صورت داوطلبانه است، اما بانک مرکزی نسبت به حساب‌های مشکوک و اجاره‌ای توجه ویژه خواهد داشت.

شرط موفقیت طرح بانک مرکزی

بیات در پاسخ به این پرسش که اگر این طرح به‌طور کامل اجرا شود، چه تأثیری بر اقتصاد و نظام بانکی خواهد داشت، گفت: نخست اینکه حساب‌های اجاره‌ای به طور قابل توجهی کاهش خواهند یافت، چرا که سوءاستفاده از حساب‌های متعدد دشوارتر می‌شود.

این کارشناس در ادامه افزود: secondly, پرهزینه‌های نگهداری و مدیریت این حساب‌ها برای بانک‌ها کاهش خواهد یافت. اما شاید مهم‌تر از همه، شفافیت تراکنش‌ها افزایش خواهد یافت که به افزایش اعتماد عمومی کمک کرده و اعتبار نظام بانکی ایران را در سطح بین‌المللی تقویت می‌کند.

وی تأکید کرد: اگر اجرای طرح به شکل نیمه‌تمام باشد، شبکه حساب‌های اجاره‌ای همچنان فعال خواهد ماند و عملاً فرصتی برای اصلاح از دست خواهد رفت. مجرمان اقتصادی با سرعت پیدا کردن راه‌های جدید، دوباره از خلأها سوءاستفاده خواهند کرد. بنابراین، جدیت بانک مرکزی و همکاری مردم از جمله پیشنیازهای موفقیت این طرح به شمار می‌رود.

فرصت تاریخی برای اصلاح ساختار بانکی

حذف ۲۵۰ میلیون حساب بانکی اضافی به عنوان یکی از بزرگترین عملیات‌های شفاف‌سازی بانکی در تاریخ اقتصاد ایران مطرح می‌شود.

این اقدام در صورت همراهی با آموزش عمومی، همکاری بانک‌ها و نظارت مستمر می‌تواند ضربه‌ای سنگین به شبکه حساب‌های اجاره‌ای و تراکنش‌های مجرمانه وارد کند.

اما اگر با موانع اجرایی و عدم اطلاع‌رسانی کافی مواجه شود، این فرصت تاریخی برای اصلاح ساختار بانکی از دست خواهد رفت.